Pracujesz w Wielkiej Brytanii jako samozatrudniony, wynajmujesz nieruchomość, masz dochody z inwestycji lub po prostu zarobiłeś trochę więcej niż wynoszą Twoje standardowe przychody? Jeśli tak, prawdopodobnie będziesz musiał samodzielnie rozliczyć się z podatku. Brytyjskim systemem, służącym do zgłaszania swoich dochodów do HMRC, czyli urzędu skarbowego jest Self Assessment. W przeciwieństwie do pracy na etacie, gdzie podatki ma obowiązek rozliczać pracodawca, ty jesteś odpowiedzialny za raportowanie swoich przychodów i zapłatę należytej kwoty. Choć może brzmieć to skomplikowanie, cały proces może przebiec bez większego stresu – zwłaszcza jeśli wiesz, gdzie, kiedy i jak to robić. W tym artykule wyjaśnimy, kto jest zobowiązany do złożenia Self Assessment, jak się zarejestrować oraz zwrócimy uwagę na najważniejsze terminy i kary, związane z nieprzestrzeganiem narzuconych dat.
Kto jest zobowiązany do złożenia Self Assessment?
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, jesteś zobowiązany do rozliczenia się w systemie Self Assessment wtedy, gdy Twoje dochody nie są rozliczane automatycznie w systemie PAYE (Pay As You Earn), z którego korzystają pracodawcy. W takich sytuacjach to Ty, jako podatnik, jesteś odpowiedzialny za zgłoszenie swoich przychodów oraz obliczenie i zapłatę należnego podatku. Obowiązek ten dotyczy między innymi osoby, które:
- Prowadzą działalność na własny rachunek i uzyskały w ciągu roku przychód przekraczający £1,000;
- Są członkami spółki biznesowej (business partnership);
- Były zobowiązane do zapłaty podatku od zysków kapitałowych (Capital Gains Tax), na przykład w sytuacji sprzedaży majątku, którego wartość wzrosła;
- Muszą zapłacić opłatę za zasiłek dla dzieci o wysokich dochodach (High Income Child Benefit Charge), jeśli ich dochód przekroczył £60,000 rocznie.
To jednak nie są wszystkie przypadki, w których jest wymagane złożenie zeznania podatkowego. Obowiązek ten dotyczy również osób, które uzyskały dochód, od którego nie został automatycznie odprowadzony podatek. Przykładowo:
- Dochód z wynajmu nieruchomości (np. pokoju, mieszkania lub domu);
- Dochody z zagranicy, które nie są automatycznie rozliczane przez HMRC;
- Przychody z inwestycji, dywidend lub oszczędności;
- Inne nieopodatkowane dochody, takie jak napiwki, prowizje.
Obowiązek złożenia Self Assessment nie zawsze jest oczywisty, dlatego warto sprawdzić swoją sytuację, szczególnie jeśli posiada się więcej niż jedno źródło dochodu. Brytyjski urząd skarbowy umożliwia zweryfikowanie swojej sytuacji w kilka minut : Sprawdź, czy musisz złożyć Self Assessment.
Rejestracja do Self Assessment – jak to zrobić?
Aby móc rozliczyć podatek w systemie Self Assessment, musisz najpierw zarejestrować się w systemie HMRC. Istnieją dwa przypadki rejestracji, gdy robisz to po raz pierwszy, oraz w sytuacji, gdy zarejestrowałeś się już wcześniej.
Jeżeli wcześniej nie składałeś zeznania podatkowego, musisz zarejestrować się do Self Assessment najpóźniej do 5 października po zakończeniu roku podatkowego, którego dotyczy rozliczenie. Przykładowo, jeśli musisz złożyć wniosek za rok 2024/2025, rejestracja powinna zostać wykonana do 5 października 2025. Rejestracja jest dokonywana w pełni online, poprzez stronę HMRC, zakładając konto Government Gateway i wypełniając odpowiedni dla Twojej sytuacji formularz:
- CWF1, jeśli jesteś samozatrudniony;
- SA1, jeśli masz inne dochody (np. z wynajmu, inwestycji czy pracy zagranicznej).
Podczas wypełniania formularzu będziesz musiał podać powód rejestracji oraz poszczególne dane osobowe:
- Pełne imię i nazwisko;
- Datę urodzenia;
- adres pocztowy (może być spoza Wielkiej Brytanii)
- Numer telefonu dziennego;
- Numer ubezpieczenia społecznego w Wielkiej Brytanii, jeśli takowy posiadasz.
Po wypełnieniu formularza rejestracyjnego, otrzymasz na swoją pocztę numer UTR (Unique Taxpayer Reference) oraz kod aktywacyjny, który należy użyć do uruchomienia usługi Self Assessment w swoim profilu użytkownika. HMRC powinno wysłać te dane do 21 dni od złożenia formularza, w formie listu, jednak możesz skrócić czas oczekiwania, korzystając z aplikacji HMRC lub swojego konta. Warto jednak zarejestrować się wcześniej, nie ryzykując opóźnieniem złożenia deklaracji, a co za tym idzie, automatycznymi karami.
Jeśli składałeś deklarację w poprzednich latach, nie musisz rejestrować się ponownie. Wystarczy, że zalogujesz się na swoje konto HMRC i sprawdzisz, czy usługa Self Assessment jest aktywna. Jeśli jednak została ona zawieszona, możesz ją przywrócić, kontaktując się z urzędem. W kolejnym kroku następuje złożenie deklaracji (tzw. Tax Return) i musi zostać wykonane do 31 stycznia roku następującego po zakończeniu danego roku podatkowego.
Jakich terminów musisz przestrzegać, aby nie dostać kary?
W systemie Self Assessment obowiązują Cię dwa kluczowe terminy, których musisz przestrzegać, aby nie zostały nałożone na Ciebie kary ze strony urzędu skarbowego.
Pierwszy termin dotyczy osób składających zeznanie podatkowe po raz pierwszy. Ostatnim dniem na rejestrację jest 5 października. Skutkiem rejestracji po ustalonym przez HMRC terminie, może być skrócenie czasu na złożenie deklaracji oraz potencjalnymi karami.
Drugim, najistotniejszym terminem wyznaczonym przez urząd skarbowy jest 31 stycznia – ostatni dzień na złożenie deklaracji online oraz zapłatę podatku za zakończony rok podatkowy, trwający od 6 kwietnia do 5 kwietnia roku następnego. W przypadku składania deklaracji w formie papierowej termin ten przypada nieco wcześniej, ponieważ na dzień 31 października.
Przestrzeganie tych dat jest o tyle istotne, że nie wywiązanie się z nich wiąże się z automatycznymi sankcjami – opóźnienie rejestracji może skutkować utrudnieniem procesu rozliczenia, a niezłożenie deklaracji i niezapłacenie podatku do 31 stycznia jest przyczyną natychmiastowych kar, o których opowiemy poniżej.
Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie terminów?
Niedotrzymanie obowiązku złożenia zeznania podatkowego może wiązać się z licznymi, kosztownymi karami, które są naliczane automatycznie i mogą rosnąć wraz z upływem czasu.
Niezależnie od tego, czy masz jakikolwiek podatek do zapłaty, jeśli nie złożysz deklaracji do 31 stycznia, HMRC automatycznie naliczy karę w wysokości £100. W przypadku dłuższego opóźnienia, koszty znacząco rosną:
- Po 3 miesiącach od terminu – urząd skarbowy dolicza £10 dziennie, maksymalnie do £900;
- Po 6 miesiącach od terminu – 5% zaległego podatku lub £300 (w zależności od tego, która kwota jest wyższa);
- Po 12 miesiącach od terminu – również 5% podatku lub £300.
Warto również wiedzieć, że w przypadku spóźnieniem się ze złożeniem zeznania podatkowego spółki, wszyscy wspólnicy zostaną obciążeni karą. Jeśli twoje opóźnienie wiąże się także z zapłatą podatku, musisz być przygotowany na dodatkowe kary:
- 5% niezapłaconego podatku po upływie 30 dni;
- następnie 5% po upływie 6 miesięcy;
- kolejne 5% po upływie 12 miesięcy.
Dodatkowo, urząd skarbowy (HMRC) nalicza odsetki od kwoty zadłużenia. Stawki te są zależne od wysokości stopy bazowej Banku Anglii i aktualizowane co kwartał. Aktualnie obowiązująca stopa odsetek od 28 maja 2025 roku, wynosi 8,25% rocznie. Gdy otrzymujesz zwrot nadpłaconego podatku, HMRC również wypłaca odsetki, ale według niższej stawki, która również od maja 2025 wynosi 3,25% rocznie.
Making Tax Digital – czym jest i jak wpłynie na Self Assessment?
Making Tax Digital (MTD) jest inicjatywą brytyjskiego urzędu skarbowego. Jej celem jest w pełni przejście na cyfrowe rozliczanie podatków. Gdy projekt wejdzie w życie, podatnicy będą musieli korzystać z oprogramowania księgowego, które automatycznie przesyła informacje o ich dochodach i kosztach do systemu HMRC.
Co to oznacza dla osób rozliczających się przez Self Assessment? Na ten moment MTD obejmuje jedynie firmy płacące VAT, jednak od kwietnia 2026 roku będzie również obowiązywał osoby fizyczne, które samodzielnie rozliczają swoje dochody – przykładowo dla osób samozatrudnionych lub wynajmujących nieruchomości, jeśli ich roczny dochód z tych źródeł przekroczy £50,000. Oznacza to, że od wspomnianej daty, podatnik zamiast jednej deklaracji podatkowej składanej raz w roku, będzie musiał:
- Prowadzić cyfrową ewidencję dochodów i kosztów – wszystkie transakcje będą musiały być rejestrowane w oprogramowaniu HMRC;
- Składać kwartalne raporty – co trzy miesiące będzie wymagane składanie sumarycznych danych z ostatniego kwartału w zakresie przychodów i wydatków;
- Złożyć roczne podsumowanie (tzw. End of Period Statement) – podsumowanie za cały rok podatkowy.
Zmiana ta, choć może wydawać się zawiła, ma na celu przyspieszenie i zautomatyzowanie procesu rozliczeń oraz przejrzystość finansów.
Osoby samozatrudnione, wynajmujące nieruchomości, uzyskujące przychody z inwestycji, z zagranicy lub przekraczające określony próg dochodowy są zobligowane do samodzielnego złożenia deklaracji podatkowej w systemie Self Assessment. Jest to rozwiązanie funkcjonujące w Wielkiej Brytanii, przeznaczone dla osób, których dochody nie są automatycznie odprowadzane przez pracodawcę. W tym celu, muszą samodzielnie zarejestrować się w systemie oraz prowadzić ewidencję przychodów i kosztów w określonym terminie. Terminowe złożenie deklaracji i opłacenie należnego podatku jest niezwykle istotne – w przeciwnym razie mogą zostać nałożone kary finansowe oraz odsetki. Warto również pamiętać, że od kwietnia 2026 roku, osoby fizyczne spełniające powyższe kryteria, których dochody przekraczają £50,000 rocznie, będą objęte nowym systemem MTD, który ma na celu uproszczenie i uszczelnienie systemu.